Home ยป Gitaren

Gitaren encyclopedie

Om wat meer duidelijkheid te scheppen, heb ik hieronder een begrippenlijst gecreรซerd met de diverse vaktermen voor gitaren beschreven in duidelijke taal. De begrippen zijn in alfabetische volgorde opgesteld, zodat je niet te lang hoeft te zoeken.

Onderstaande lijst zal mettertijd aangevuld worden met nieuwe begrippen, zodat deze zo volledig mogelijk blijft.

Begrippenlijst
๏”
Actie (Action)

De actie van een gitaar is in principe de afstand van bovenkant fret tot aan onderkant snaar op je hals van de gitaar. De actie bepaalt hoe makkelijk, of moeilijk jouw gitaar te bespelen is.

De actie van je gitaar kun je afstellen. Actie verlagen van een gitaar kan de bespeelbaarheid aanzienlijk verhogen. Maar let op, te laag is ook weer niet goed, want kun je fret buzz krijgen. Je snaren ratelen dan als het ware tegen je frets aan.

๏”
Akkoord

Een akkoord is een combinatie van 2 of meerdere tonen. Hierdoor krijg je een voller geluid en wordt vaak toegepast voor begeleiding van een muziekstuk of in een band.

๏”
Body

De body van een gitaar is het onderste deel van je instrument. Bij een akoestische gitaar is dat de klankkast, bij een elektrische gitaar is dit meestal een solid body.

 

๏”
Boventoon

Een boventoon is, het simpelst uitgelegd, een toon die zich bovenop een grondtoon bevindt. Wat is nu weer een grondtoon? Dat is de toon die je hoort, dus diegene die waargenomen wordt door je oor. Bijvoorbeeld een A, of een E. De grondtoon bepaald de basis, de toonhoogte.

De boventoon is een veelvoud aan verschillende frequenties van de grondtoon.

๏”
Brug (Bridge)

De brug van een gitaar is het onderdeel waarbij de snaren aan de body zijn bevestigt.

๏”
Capo

Een capo is een hulpmiddel om de toonhoogte van je gitaar te veranderen. Het is een soort van klem die je op elke positie op je gitaarhals kunt klemmen. Een capo wordt wel eens gebruikt om een specifieke toonsoort te hanteren. Ook kan het wel eens handig zijn, als je je gitaar aan het af stellen bent.

๏”
Custom made

Dit is een term die vaak gebruikt wordt voor instrumenten die speciaal gebouwd worden. Dit kan zijn volgens bepaalde specificaties, en wordt ten opzichte van een standaard gebouwde gitaar met de hand gebouwd. De klant wordt nauw betrokken bij de bouw van deze gitaar en worden alle aspecten bepaald. Meestal worden gitaren met hoogwaardige materialen en met zeer veel aandacht gebouwd, hetgeen ze peperduur maakt. Het is de crรจme de la crรจme zeg maar.

๏”
Element (Pickup)

Een element van een elektrische gitaar is nodig om het signaal van de snaar op te pikken en er een elektrische signaal van te maken. Een element bestaat uit een spoel rondom een metalen kern, waarin een magneet zit die door de trillingen van de snaar deze trillingen omzet naar een elektrisch signaal. Dit signaal kan dan weer door een versterker versterkt worden.

๏”
Feedback

Je hebt vast en zeker wel eens een rockgitarist in een concert naar zijn versterker zien lopen om zijn geluid van feedback te voorzien. Deze feedback ontstaat namelijk wanneer je met je gitaar in een bepaalde houding (te) dicht bij je gitaarversterker staat. Het signaal ontstaat doordat het geluid van de gitaarversterker terug de elementen van de gitaar ingestuurd wordt en opnieuw versterkt wordt. Hierdoor ontstaat er een hoge, scherpe aanhoudende toon, die bij hardrock en metal populair is. Over het algemeen wil je dit vermijden, aangezien je de controle over je geluid verliest. Maar als je er mee om weet te gaan, kan het leuk zijn.

๏”
Flageolet

Een flageoletย is een boventoon die wordt bereikt wanneer je de snaar met je vinger op een specifieke plek zacht aanraakt. Dus niet door hem op de toets te drukken, maar de snaar met je vinger op de goede plek aan te raken en met je andere hand gelijktijdig aan te slaan. Op een open snaar noemt men het ook wel de natuurlijke boventonen. De onnatuurlijke boventonen zijn wat lastiger, want hierbij moet de snaar ook ingedrukt worden waardoor er nieuwe boventonen ontstaan.

Eddie Van Halen was een meester in het vinden van flageoletten op zijn gitaar en gemaakte er in verschillende songs veel gebruik van.

๏”
Fretboard

Een fretboardย is het deel waar je de snaren op je hals indrukt om de noten te maken. Doordat je ze tegen de frets aandrukt, kun je zo een toon produceren.

Het fretboard kan van verschillende houtsoorten gemaakt zijn. Heel bekend en populair is Palissander (rosewood) en esdoorn (maple), waarbij voor palissander meer en meer een alternatief wordt gekozen vanwege dat het een bedreigende houtsoort is.

๏”
Frets

Frets zijn de dunne metalen delen die dwars op je gitaarhals gemonteerd zijn. Frets kunnen van verschillende materialen gemaakt zijn, maar meestal is het

๏”
Fretten

Dit is een term die gebruikt wordt bij een gitaartechnicus en gitaarreparatie. Het “fretten” betekent zoveel als dat je frets vervangen worden.

Wanneer frets te vlak worden en versleten zijn, wordt de speelbaarheid beรฏnvloed, waardoor het nodig is om de frets te vervangen. Dit zal niet zo snel voorkomen alleen bij gitaren die echt heel veel bespeeld zijn.

Het is namelijk een tamelijk tijdrovend klusje en geen goedkoop klusje als dit op jouw gitaar gedaan moet worden.

๏”
Frets vlakken

Frets vlakken van een gitaar is nodig wanneer de frets te veel zijn ingedeukt door het veelvuldig gebruik. De bestaande frets kunnen dan gepolijst worden. Ook dit is een klusje wat door een gitaarbouwer of gedaan moet worden. Er zijn veel speciale gereedschappen nodig, zoals de speciale vijl om nauwkeurig mee te vlakken.

๏”
Gitaartoets

De gitaartoetsย is voor de gitaar wat een pianotoets voor een piano is. De gitaartoets, of ook wel eens positie genoemd, bevindt zich meestal tussen 2 frets in, behalve voor de eerste toets direct bij de kam. Om de gitaartoets te herkennen, worden deze vaker gemerkt met stippen. Inlays of markeringen worden ze ook wel genoemd, zodat je makkelijker de juiste tonen weet te vinden.

De inlays bevinden meestal op de 3de, 5de, 7de 9de 12de, 15de 17de 19de, en als je nog een 21ste gitaartoets hebt op de 21ste.

๏”
Hals

De hals van je gitaar is, bot gezegd,ย  het lange uitstekende stuk hout dat zich bovenop de body bevindt. Een belangrijk onderdeel van je gitaar, want hier maak je uiteindelijk je tonen mee.

๏”
Halsslagpen (Trussrod)

De halsslagpen is een metalen staaf die door de hals van je gitaar loopt. In het Engels wordt deze Trussrod genoemd. Deze helpt om de kromming van je hals te bepalen. De halsslagpen zorgt er voor dat dat de bespeelbaarheid van je gitaar comfortabel blijft.

๏”
Hardtail

Hardtail wijst er op dat de brug van de elektrische gitaar vast zit, zoals bij een Fender Telecaster.

Het kan ook betekenen dat de brug is vastgezet, zoals bij een Stratocaster het geval kan zijn.

๏”
Humbucker

Een humbuckerย is element dat dubbel uitvoering van een kern met een spoel. Door het gebruik van 2 spoelen moet de buzz of brom verminderd worden, wat door een single-coil element vaak een probleem is. Bij een humbucker zijn de spoelen tegendraads gewikkeld, waardoor ze een “humbucking” effect creรซren en de ruis moet elimineren.

๏”
Input jack

De aansluiting waar de gitaarkabel in wordt gestoken om een elektrische gitaar aan te sluiten op een versterker.

๏”
Intonatie

Intonatie is het aanpassen van de lengte van de snaren van je gitaar, zodat ze op de juiste toonhoogte klinken. Door de snaren op de juiste manier in te korten of te verlengen, zorg je ervoor dat elke noot en elk akkoord zuiver klinkt. Het is een precies klusje, maar met geduld en een stemapparaat kun je zelf de intonatie van je gitaar controleren en aanpassen.

๏”
Klankkast

De klankkastย is de holle ruimte van de body van een akoestische gitaar. Een belangrijk onderdeel om het geluid te produceren. Door het klankgat, de opening aan de voorkant op de klankkast van de gitaar, wordt het geluid van de snaren versterkt.

Ze zeggen ook wel, hoe groter de klankkast, hoe luider en dieper de toon. Des te kleiner de klankkast des te helderder en scherper de toon wordt. Een grotere klankkast produceert wel een warmer voller geluid.

๏”
Kop of headstock

De kop, of ook wel headstock genoemd, zit op het bovenste deel van je gitaarhals. De plekwaar zich dus ook de stemknoppen bevinden. Het is een belangrijk deel van de gitaar, want het houdt niet alleen de gitaren vast, maar geeft ook het model en het merk van de gitaar weer.

๏”
Mensuur

De mensuur van een gitaar verwijst naar de schaallengte, wat de afstand is tussen de brug van het instrument en het zadel. Met andere woorden, het is de trillende lengte van de snaren tussen het punt waar ze zijn bevestigd bij de brug en het punt waar ze over het zadel gaan.

๏”
Octaaf

Een octaafย is een muzikale term die gebruikt wordt om aan te duiden dat een toon tweemaal zo hoog is als die van de lagere toon. Bij een gitaar kun je dit heel makkelijk zien wanner je voor de 6 snaren een toon los aanslaat, en dan de snaar op de 12de positie (gitaartoets met 2 dots) indrukt. Deze 12de positie is precies een octaaf.

Octaven verrijken vaak de muziek, waardoor vele variaties mogelijk zijn.

๏”
Piezo element

Een piezo element wordt vaak toegepast bij akoestische gitaren wanneer deze door versterkt moeten worden.

๏”
Plectrum

Een plectrum, ook wel eens gekscherend snarenplukker genoemd, is een klein plat stukje materiaal dat wordt gebruikt om snaren van een gitaar of andere snaarinstrumenten aan te slaan. Dit plectrum kan verscheiden vormen en diktes hebben. Vaak ook afhankelijk van welke muzieksoort dat er mee gespeeld dient te worden.

๏”
Potentiometer (Potmeter)

Een potentiometer of potmeter is eigenlijk een regelbare weerstand. Hierdoor kun je spanningen beรฏnvloeden, wat bijvoorbeeld bij een gitaar gebruikt wordt om zijn volume en/of toon te beรฏnvloeden.

๏”
Resonantie

De resonantie is een belangrijk gegeven in de akoestiek en het verwijst naar de neiging van een object om te trillen op een bepaalde frequentie (toonhoogte) wanneer het wordt aangeslagen.

Dus in het geval een gitaar wordt de resonantie bepaald door de trillingen van de snaren bij het aanslaan. Hierbij reageert het met de body, hals, de brug, kort gezegd met alle onderdelen die reageren op de trilling. De trillingen van de snaar worden via de body (houtwerk) overgedragen waardoor er geluidsgolven ontstaan. Het gecreรซerde geluid bepaald dan hoe het geluid klinkt.

Een goed afgestelde gitaar en gebouwd met hoogwaardige materialen zal resoneren met een evenwichtig helder en in de oren mooi geluid. Een gitaar die dat niet is zal ongebalanceerd, dof klinken.

Het begrijpen van de resonantie, hoe het wordt beรฏnvloed door de verschillende gitaar onderdelen, is een belangrijke element voor het produceren van de kwaliteit van een gitaar.

๏”
Stemapparaat (Tuner)

Een stemapparaatย is een elektronisch apparaat wat wordt gebruikt om je gitaar te stemmen. Natuurlijk kun je ook op je gehoor stemmen, maar met een stemapparaat gaat dat net wat sneller.

๏”
Stemknoppen (Tuners)

De stemknoppen,ย oftewel stemmechanieken (tuners) zitten op de kop (headstock) van je gitaar gemonteerd. Door het draaien aan deze knoppen kan de spanning van je snaren worden bepaald, wat weer de hoogte van je toon bepaald. Tijdens het stemmen corrigeer je dus eigenlijk de toonhoogte van je snaar.

๏”
Slagplaat

De plastic plaat op de body van een elektrische gitaar dat de pickups en controls beschermt.

๏”
Stemvork

De stemvork is een hulpmiddel om een referentietoon te creรซren. Voor een gitaar wordt vaak de A-stemvork gebruikt, hetgeen inhoudt dat je de A-snaar van je gitaar kunt afstemmen op deze stemvork. Zodoende kun je de rest van de snaren afstemmen op de gestemde A-snaar.

๏”
Stringtrees of snaargeleiders

Snaargeleiders vind je vaak op Fender gitaren op de kop van de gitaar. Deze geleiden als het ware de snaar naar een tuner, zodat deze vloeiender opgerold kan worden.

๏”
Sustain

Sustain is een term die wordt gebruikt om de lengte van de noot te bepalen nadat deze is aangeslagen. Dus eigenlijk hoelang het duurt in de tijd voordat de toon is uitgedoofd. Hoe langer deze noot duurt, hoe meer variaties heb je om iets met die noot te doen. Bijvoorbeeld vibrato’s maken, of omhoog drukken van de snaar.

Ook hier zijn er verschillende factoren die de sustain bepalen, zoals de kwaliteit van de houtsoorten, constructie gitaar en alle verdere onderdelen die op de gitaar zitten. Ook de gebruikte elektronica zoals potmeters, bedrading kan hier bijdragen. Bij een goed instrument blijft de sustain lang doorklinken.

Een elektrische gitaar met een goede sustain is erg gewild bij veel gitaristen, vooral degenen die graag soleren speciale technieken gebruiken waarbij de sustain nodig is.

๏”
Topkam

De topkam is het onderdeel waar de snaren bij de nek op rusten. Kammen worden gemaakt van allerlei materialen, van graniet tot bot. Ze gaan bijna nooit kapot, dus als je een kam vervangt is dat waarschijnlijk omdat je een iets andere klank wilt.

๏”
Tremolobrug

Een tremolobrugย is het type brug die het mogelijk maakt de spanning van je snaren te veranderen. En je raadt het al, daardoor beรฏnvloedt je dus ook je toon.

Er zijn vele soorten tremolobruggen verkrijgbaar, variรซrend van simpele tot geavanceerdere modellen. Bij de simpelere modellen kunnen je snaren sneller vals worden, terwijl bij de geavanceerdere het stemmen wat lastiger is.

Wist je trouwens dat het eigenlijk vibrato-arm genoemd moest worden, want een tremolo is een heel ander effect. Ze worden door elkaar gebruikt en er bestaat enige verwarring bij het gebruik van deze 2 termen. Technisch gezien is “Vibrato” een verandering van de toonhoogte, terwijl “Tremolo” verwijst naar een variatie in volume van een toon. Aangezien je met een tremolobrug dit effect niet bereikt, is het een beetje vreemd als je er langer over nadenkt. Maar het is nu eenmaal een algemeen begrip geworden onder gitaristen.

๏”
Tremolo arm (whammy bar)

De tremolo arm of whammy bar is de arm of hendel op de tremolobrug. Hierdoor kun je je tremolobrug makkelijker bedienen.

๏”
Uitgangsimpedantie gitaar

De uitgangsimpedantie van een gitaar verwijst naar de weerstand die wordt ervaren door het elektrische signaal dat uit de gitaar komt wanneer het wordt aangesloten op een versterker of ander audioapparaat. Het is een eigenschap die kan variรซren afhankelijk van het type gitaar, de pick-up oftewel het element dat wordt gebruikt en andere factoren.

Over het algemeen hebben elektrische gitaren lagere uitgangsimpedanties dan akoestische gitaren, omdat elektrische gitaren actieve pickups kunnen hebben die het signaal versterken voordat het wordt doorgestuurd naar de versterker. Actieve pickups hebben meestal een lage uitgangsimpedantie, wat resulteert in een sterker en minder gevoelig signaalverlies wanneer het over lange kabels wordt gestuurd.
Aan de andere kant hebben passieve pickups die vaak op akoestische gitaren worden gebruikt, meestal een iets hogere uitgangsimpedantie. Dit kan leiden tot een lichte afname van het signaalniveau en een grotere gevoeligheid voor kabelverlies, vooral bij gebruik van lange kabels.
De uitgangsimpedantie van de gitaar kan invloed hebben op de klank en prestaties wanneer deze wordt aangesloten op een gitaarversterker. Versterkers en effectpedalen hebben meestal een bepaalde ingangsimpedantie die het best overeenkomt met de uitgangsimpedantie van de gitaar om optimale prestaties en klankkwaliteit te bereiken. Incompatibiliteit tussen deze impedanties kan leiden tot verlies van toon en signaalvervorming.

1. Waar komt de gitaar vandaan

De gitaar bestaat eigenlijk al vanuit de oudheid, en is ontstaan in Perziรซ (Iran), waar het nog een “setar” werd genoemd. Deze had echter nog maar 3-4 snaren, en een vrij lange hals.

Vanuit de middeleeuwen is de gitaar uiteindelijk geรซvolueerd naar wat het nu is. In Spanje werd het “vihuela” genoemd en in Italiรซ “chitarra”. Later werd de barokgitaar ontwikkeld en had 6 dubbele snaren en was in Europa populair onder de adel en musici.

Uiteindelijk in de 19de eeuw werd de gitaar ontwikkeld zoals we hem nu kennen. Het ontwerp van die tijd maakte het mogelijk om een gitaar luider te laten klinken en beter bespeelbaar te maken.

In de 20ste eeuw werden er vele varianten ontwikkeld, zoals de akoestische gitaar, de elektrische gitaar en de basgitaar.

De gitaar heeft zoals je kunt zien een lange geschiedenis, en groeit nog steeds immens in populariteit.

Geschiedenis van de gitaar

2. Belangrijkste soorten gitaren

Grofweg kun je gitaren in 2 groepen splitsen; de akoestische gitaren en de elektrische gitaren.

3. Hoe speel je gitaar

Een gitaar bespelen kan je veel plezier beleven, het vergt echter wat oefening voor je de eerste liedjes kunt spelen. Maar als je gemotiveerd bent, kun je al snel leuke dingen spelen, ieder op zijn niveau.

De snaren van een gitaar kun je aanslaan met je vingers maar ook met een plectrum. Het hangt er vooral vanaf van welke muziekstijl jij prefereert.

3.1. Het stemmen van de gitaar

In ieder geval is het belangrijk dat je je gitaar eerst stemt. Het stemmen van je gitaar kun je met een stemapparaat doen of op je gehoor met een referentietoon zoals een stemvork.

3.2. Snaren gitaar ezelsbruggetjes

De gitaar zoals wij hem kennen, elektrisch of akoestisch, heeft meestal 6 snaren. Er zijn natuurlijk uitzonderingen zoals de 7-snarige en de 12-snarige, maar ik houdt het hier even op de 6-snarige. Deze 6 snaren zijn makkelijk te onthouden door het volgende ezelsbruggetje te gebruiken: Een Aap Die Geen Bananen Eet. Waarbij het eerste woord de dikste snaar is en het volgende woord de volgende, enzovoorts.

3.3. Basisakkoorden en -technieken

Basisakkoorden zijn belangrijk, hier zul je je in ieder geval even doorheen moeten slaan. Wanneer je de belangrijkste basisakkoorden zoals C, G, D, E en A kent, kun je al snel een eenvoudig liedje spelen.

Nadien je wat akkoorden kunt spelen, kun je de akkoordovergangen oefenen. Het ideaalste is hierbij om hier een zo vloeiend en soepel mogelijke overgang te maken. Met wat oefeningen zul je echt merken dat dit steeds beter gaat.

Het is wel belangrijk om van af en het begin een goede techniek te leren. Dit kun je doen bij een muziekschool of online lessen.

3.4. Tablatuur en/of notenschrift

Notenleer kan handig zijn, maar is niet perse noodzakelijk om gitaar te spelen. Sterker nog, ik kan nog niet eens noten lezen, maar speel al meer dan 35 jaar gitaar. Ik heb me altijd goed kunnen behelpen met tablatuur (ook wel gitaar tabs genoemd). Tablatuur kan voor beginners ook zeker een oplossing zijn om liedjes op te schrijven.

Hier wordt een goede uitleg over tablatuur gegeven.

3.5. Gitaar oefeningen

Luister naar muziek en speel wat eenvoudige liedjes mee. Dat kan behoorlijk motiverend werken, vooral wanneer je hoort dat je steeds progressie maakt.

Het is ook erg leerzaam om liedjes mee te spelen.

4. Gitaaronderhoud en accessoires

Voor het schoonmaken en onderhoud van je gitaar heb ik een artikel geschreven. Deze kun je vinden onder Gitaaronderhoud.

Gitaar accessoires

Qua benodigdheden voor een gitaar kun je denken aan een plectrum, gitaarband, capo een gitaarstandaard en een gitaarkoffer, enz. Ook het juiste gitaar gereedschap is belangrijk voor onderhoud aan je gitaar.

5. Gitaar kwaliteit

Los even van de aandacht die er aan een verkochte gitaar wordt besteedt, zijn er qua materialen 3 grote punten die de prijs en de klank van een gitaar gaan bepalen:

  • De houtsoort en de vorm van de gitaar
  • De gebruikte snaren
  • De gebruikte elementen of pick-ups, en dit geldt uiteraard vooral voor de elektrische gitaar

5.1 Houtsoort

Het gebruikte hout is zeer zeker een bepalende factor voor het bepalen van de klank. Stel je eens voor, je hebt een snaar die zuiver is afgesteld op bijvoorbeeld een frequentie van 440 Hz (trilling). Daarbij wil je zoveel mogelijk klanken en harmonische uit willen halen, waarbij het houtsoort als een soort klankbord dienst doet. Hierbij is het type hout dus een zeer belangrijke factor in.

5.2 Gebruikte snaren

Ook snaren zijn een belangrijke factor in dit verhaal. Ieder merk of type heeft zijn eigen eigenschappen, waarbij de constructie en de gebruikte materialen van de gebruikte snaar meer of minder harmonische zal geven bij dezelfde aanslag.

Vandaar dat er ook zoveel verschillende types zijn. Er zijn zelfs verschillende soorten gemaakt, omdat niet iedereen dezelfde muziek maakt. Zo heb je snaren speciaal voor de blues, rock, metal, jazz en ga zo maar door.

5.3 Pick-up soorten

Voor elektrische gitaren is de gebruikte pick-up of element een van de belangrijkste factor voor de klank. Pick-ups zijn er in vele soorten en maten, met ieder hun voor- en nadelen. De ene is minder gevoelig voor storingen (bijvoorbeeld humbuckers), de ander produceert warme en ga zo maar door.

Fender 12-snarige akoestische gitaar
Fender 12-snarige akoestische gitaar

6. Populaire gitaarmerken en -modellen

Voor zowel akoestische als elektrische gitaren bestaan veel populaire gitaarmerken en modellen.

6.1. Akoestische gitaren

Hieronder een lijstje van een aantal populaire akoestische gitaren:

  • Martin – Een super bekend Amerikaans merk, dat vooral bekend staat om zijn dreadnought modellen.
  • Taylor – Ook een Amerikaans bedrijf, dat bekend staat om de Grand Auditorium modellen.
  • Yamaha – Dit Japanse merk brengt kwalitatief goede en betaalbare akoestische gitaren uit.
  • Gretsch – Een Amerikaans bedrijf dat bekend staat om zijn hollow-body, maar ook semi hollow-body gitaren.

Uitgebreidere informatie betreffende akoestische gitaren kun je ook hier vinden.

6.2. Elektrische gitaren

Hieronder een lijstje van een aantal populaire elektrische gitaren:

  • Fender – Wie kent dit Amerikaanse merk niet, een van de bekendste voor de elektrische gitaar. De Stratocaster en Telecaster modellen zijn wereldberoemd.
  • Gibson – Een ander Amerikaans wereldberoemd merk. Het staat vooral bekend om de Les Paul en SG modellen.
  • Ibanez – Een Japans merk dat bekend staat om zijn dunne hals profielen waarmee supersnel gespeeld kan worden, vooral populair bij metal-gitaristen.
  • PRS – Een Amerikaans bedrijf dat hoogwaardige elektrische gitaren bouwt, zoals de PRS Custom 24

Uitgebreidere informatie betreffende elektrische gitaren kun je hier vinden.