Actie gitaar afstellen: hoe meet je de gitaar actie?

Als gitarist wil je natuurlijk dat je gitaar comfortabel speelt. Een belangrijk aspect hierin is de actie van je gitaar afstellen, oftewel de hoogte van de snaren boven de frets op hoogte zetten. De juiste actie zorgt er namelijk voor dat je comfortabel kunt spelen en dat je de snaren gemakkelijk kunt indrukken zonder dat ze te veel weerstand bieden. Maar hoe bepaal je wat de optimale actie is voor jouw speelstijl?

In dit blog ga ik wat dieper in op het meten van de gitaar actie en geef ik je tips om de snaarhoogte van je elektrische gitaar aan te passen, zodat je je gitaar perfect kunt afstellen voor een optimale speelervaring. Lees snel verder!

1. Wat is de gitaar actie?

De afstand tussen de onderkant van de snaar en de bovenkant van de fret noemt men de gitaar actie. Een lage actie betekent dat de snaren dicht bij de frets liggen, terwijl een hoge actie betekent dat er meer ruimte is tussen de snaren en de frets. De actie heeft invloed op het speelcomfort en de speelbaarheid van de gitaar. Een te hoge actie kan ervoor zorgen dat de snaren te veel weerstand bieden en moeilijk in te drukken zijn, terwijl een te lage actie kan leiden tot fret buzz (een zoemend geluid) en snaren die tegen de frets aanlopen.

2. Waarom is het belangrijk om de gitaar actie te meten?

De actie hoogte is belangrijk voor jou als gitarist, want hoe hoger de snaar weg is van de toets, hoe lastiger het voor jou is om de snaar in te drukken. Een gitaar speelt het fijnste wanneer de snaren zo dicht mogelijk bij de frets zitten. Ik zeg zo dicht mogelijk, want te dicht er op kan weer andere problemen veroorzaken. Ook komt er een persoonlijke voorkeur om de hoek kijken. Want als jij bijvoorbeeld een wat wildere speelstijl hebt, kunnen de snaren sneller tegen de frets aan kletteren, wat niet zo fijn is. Dan is het niet altijd verstandig om ze heel dicht op je frets te hebben liggen.

Zoals je ziet, is er geen echte vaste maat, maar er zijn wel richtlijnen. Met een “String Action” meetinstrument kun je voor iedere eenvoudig controleren hoe hoog je de afstand tussen snaar en fret is. Dit hoeft geen kostbare investering te zijn zoals je in onderstaande afbeelding kunt zien. Met dit meetinstrument hoef je je gitaar niet steeds naar de winkel of gitarenbouwer te brengen.

De actie hoogte is belangrijk voor jou als gitarist, want hoe hoger de snaar weg is van de toets, hoe lastiger het voor jou is om de snaar in te drukken. Een gitaar speelt het fijnste wanneer de snaren zo dicht mogelijk bij de frets zitten. Ik zeg zo dicht mogelijk, want te dicht er op kan andere problemen veroorzaken. Hier komt dan ook een persoonlijke voorkeur om de hoek kijken. Want als jij bijvoorbeeld een wat wildere speelstijl hebt, kunnen de snaren sneller tegen de frets aan kletteren, wat niet zo fijn is. Hoewel dit bij een elektrische gitaar minder erg is als bij een akoestische gitaar.

Op de zijkant van het meetinstrument staan de aanbevolen hoogtes voor je 2 buitenste snaren (Hoge E en lage E) op voor 3 instrumenten; de basgitaar, de elektrische gitaar en de akoestische gitaar.

3. Hoe meet je de snaarhoogte van een elektrische gitaar?

Om de snaarhoogte van een elektrische gitaar te meten, zijn er een paar stappen die je kunt volgen:

1. Houdt de gitaar vast zoals je normaal zou doen tijdens het spelen. Zorg ervoor dat de gitaar goed gestemd is voordat je begint.
2. Meet de afstand tussen de snaar en de bovenkant van de fret. Gebruik een meetinstrument, zoals een “String Action” meetinstrument, om de afstand nauwkeurig te meten. Plaats het meetinstrument onder de snaar op de 12e fret en lees de afstand af. Herhaal dit proces voor elke snaar.
3. Controleer de snaarhoogte op verschillende posities op de hals. Meet de afstand tussen de snaar en de bovenkant van de fret op verschillende frets, zoals de 1e, 5e en 12e fret. Dit geeft je een idee van hoe de snaarhoogte verandert naarmate je hoger op de hals speelt.

Door de snaarhoogte van je elektrische gitaar te meten, kun je bepalen of de actie van je gitaar goed is afgesteld of dat er aanpassingen nodig zijn. Controleer dan ook even regelmatig, of je snaarhoogte nog goed zit, zodat je comfortabel kunt spelen en de snaren gemakkelijk kunt indrukken.

4. Hoe bepaal je de ideale actie voor jouw gitaar?

Veel nieuwe gitaren worden vanuit de winkel bewust met een vrij hoge actie afgesteld. Logischerwijs gaat men er vanuit dat deze actie nog altijd lager gezet kan worden voor de nieuwe eigenaar.

Hieronder een tabel met de verschillen tussen een gitaar met een hoge en een lage actie.

Actie	Hoog	Laag
Volume	Meer	Minder
Toonvorming	Vol, helder	Redelijk en gedempt
Comfort (persoonlijk)	Zwoegen, matig	Soepel en aangenaam
Speelsnelheid	Redelijk	Makkelijk en snel
Bijgeluiden	Weinig	Ratelen en zoemen
Interactie elementen bij E-gitaren	Matig	(te) veel, string pull

4.1 Actie akoestische gitaar afstellen

Zoals ik al eerder aangaf, is het afstellen van een akoestische gitaar een stuk minder makkelijk als een elektrische gitaar. In principe komen bij de akoestische gitaar alleen de brug- of kamzadel en het topzadel bij de kop in aanmerking. Afvijlen, ophogen met houtmateriaal of gewoon de kam in zijn geheel vervangen zijn de mogelijkheden, maar dan houdt het al snel op.

4.2 Elektrische gitaar afstellen

Dit is een heel ander verhaal bij een elektrische gitaar. Deze biedt heel wat meer flexibele mogelijkheden. Uiteraard is hier ook nog de halsslagpen verstelbaar. De Tune-O-Matic van Gibson heeft dankzij de verstelschroeven hiervoor niet voor niets deze naam gekregen. Ook de individuele gitaarsnaarzadels zijn in hoogte verstelbaar.

4.2.1 Speelstijl en voorkeuren

Bedenk hoe je het liefst speelt en welk speelcomfort je zoekt. Als je bijvoorbeeld van plan bent om veel bends en vibrato te spelen, wil je misschien een iets hogere actie zodat de snaren niet te veel tegen de frets aanlopen. Als je daarentegen meer houdt van snelle, technische passages, kun je een lagere actie verkiezen voor een gemakkelijkere bespeelbaarheid.

4.2.2 Type gitaar en snaren

Het type gitaar en de gebruikte snaren kunnen ook invloed hebben op de ideale actie. Een elektrische gitaar met lichtere snaren kan over het algemeen een lagere actie hebben dan een akoestische gitaar met dikkere snaren. Experimenteer met verschillende combinaties om te ontdekken wat het beste bij jou en je gitaar past.

Als vuistregel, voor de gemiddelde gitaar, kun een actie van 0,4mm ter hoogte van de zevende fret aanhouden. Dit is vrij eenvoudig te bepalen door de hoge e-snaar zowel op de eerste als de dertiende (12+1) fret met de vingertoppen in te drukken.

4.2.3 Nekkromming en truss rod afstelling

De kromming van de hals, ook wel nekkromming genoemd, kan ook van invloed zijn op de actie van de gitaar. Met behulp van de truss rod kun je de nekkromming aanpassen om de actie te beïnvloeden. Het is belangrijk om voorzichtig te zijn bij het aanpassen van de truss rod en het is aan te raden om dit door een professional te laten doen als je er niet zeker van bent.

5. Hoe pas je de actie van je elektrische gitaar aan?

De actie voor je gitaar kun je op verschillende onderdelen afstellen. Hieronder bespreek ik de belangrijkste aanpassingen die je kunt maken.

5.1 Afstellen van de brug

De brug van een gitaar is een belangrijk onderdeel om de actie aan te passen. Bij een elektrische gitaar kun je de brug meestal eenvoudig afstellen om de actie te verhogen of te verlagen. Dit kun je doen met behulp van schroeven of stelschroeven.

Gitaren kunnen echter meerdere soorten bruggen hebben, waarbij een gitaar met een vaste brug, bijvoorbeeld een Fender Telecaster, het makkelijkste is.

Ook de Tune-o-matic gitaarbrug is een vaste brug, die uitgevonden is in een tijd dat gitaren nog houten bruggen hadden. Deze Tune-O-matic was een revolutie voor de elektrische gitaar, want met deze simpele kleine uitvinding kon je je gitaar eindelijk perfect intoneren, en natuurlijk de actie afstellen. Dit doe je door de 2 schroeven aan de zijkanten in hoogte te verstellen. Hierdoor werd het een stuk makkelijker en nauwkeuriger en werd voor het eerst op de Gibson gitaren toegepast, bijvoorbeeld op de legendarische Gibson Les Paul.

Dit artikel over tremolobruggen zou je ook kunnen interesseren.

5.1.1 Actie afstellen bij een vaste brug

Als je over hals heen kijkt, zie je dat het toetsen oppervlak niet recht is maar een lichte radius heeft. De snaren zullen dus met deze radius mee moeten gaan. Wanneer je de buitenste snaren met het meetinstrument hebt ingesteld, zul je de A-snaar, D-snaar enzovoorts naar de hand van de radius af moeten stellen.

Dit kun je met inbussleutels doen, maar in het geval van onderste afbeelding met een passende schroevendraaier. Let er ook op dat je passend gereedschap gebruikt, en de schroeven niet beschadigd door te groot of te klein gereedschap!

Wanneer je de schroeven indraait, gaan de zadels omhoog, dus je snaar gaat verder weg van de fret. Gebruik veel geduld om dit af te stellen en experimenteer af en toe of de hoogte voor jou goed staat.

5.1.2 Actie afstellen bij een tremolobrug

Natuurlijk kun je een tremolobrug ook vast zetten. Dit doe je door de schroeven achter de tremolo in te draaien waardoor je brug als het ware op de body komt te zitten. Maar dat is normaal gesproken niet de bedoeling van een tremolo natuurlijk, maar soms helaas wel noodzakelijk. Bij goedkopere gitaren met tremolo is het wel eens lastiger om je snaren zuiver gestemd te houden. Er zijn dan ook veel kwaliteitsverschillen in tremolobruggen.

Ook tremolobruggen heb je in veel verschillende soorten en merken.

De brug kun je op meer manieren instellen. Heb je een Floyd Rose tremolo, dan heb je ook te maken met een “locking topkam”.

Door middel van een kleine inbussleutel kun je de hoogte van de blokje, waar de snaren op rusten, verstellen. Bij een Fender Stratocaster kun je elke snaar hoger en lager zetten door middel van deze hoogteverstellers op de brug. Dit zijn dus de tremolo bruggen zonder “locking topkam”.

Bij een tremolobrug met Floyd Rose tremolo kun je de 2 buitenste schroeven verzetten, waarmee je de hele brug van de Floyd Rose verstelt. Hier kun je niet echt per zadel de snaar in hoogte verstellen, zoals je in onderste afbeelding kunt zien. Het maakt het misschien ook wel wat makkelijker, omdat je alle snaren in een keer alle snaren omhoog of omlaag zet. Ook dit is weer een smaakkwestie, je zult even moeten experimenteren, wat voor jou de juiste hoogte is.

5.2 Afstellen van de hals

De hals van een gitaar heeft vaak een truss rod waarmee je de kromming van de hals kunt aanpassen. Dit heeft direct invloed op de actie. Gebruik een inbussleutel om de truss rod aan te passen. Draai de sleutel met de klok mee om de hals rechter te maken en tegen de klok in om de hals meer kromming te geven. Wees voorzichtig en draai geleidelijk om schade te voorkomen.

5.3 Afstellen van de topkam

Een van de manieren om je gitaar actie aan te passen is de topkam afstellen. Dit is een van mijn favoriete, aangezien ik hier direct veel resultaat mee boek. Ga eens na of jouw topkam, wanneer je last ondervindt van een te hoge actie, niet te hoog staat. Je zult merken dat het veel invloed heeft als je deze verlaagt.

Het kan op veel verschillende manieren. Je kunt met een vijl voorzichtig de sleuven breder maken, maar doe dit echt geleidelijk en controleer regelmatig het resultaat, want je hebt al snel te veel weggehaald. Het is nogmaals veel kijken en proberen en weinig doen.

Kan ook zijn dat je een locking, wanneer je bijvoorbeeld een Floyd Rose brug hebt. Dan moet je allereerst eens kijken, wanneer je de topkam met de schroefjes heb losgehaald, of je geen plaatjes onder de topkam hebt zitten. Door een of meerdere plaatjes er onderuit te halen, kan het wel eens zo zijn dat je al genoeg actiehoogte hebt.

6. Wanneer moet je de actie van je gitaar laten controleren?

Het is belangrijk om regelmatig de actie van je gitaar te controleren. Er zijn verschillende situaties waarin het verstandig is om de actie van je gitaar te laten controleren. Bijvoorbeeld wanneer je merkt dat de snaren te hoog of te laag zijn, wanneer je last hebt van fret buzz (een zoemend geluid) of wanneer je het gevoel hebt dat je gitaar niet comfortabel speelt. Ook als je veranderingen hebt aangebracht aan je gitaar, zoals het vervangen van snaren of het aanpassen van de brug, is het verstandig om de actie te laten controleren. Door regelmatig de actie van je gitaar te laten controleren, kun je problemen tijdig oplossen en ervoor zorgen dat je gitaar altijd optimaal blijft klinken.